Weet je wat zo fijn is aan het lezen van een oud woordenboek? Dat ‘corona’ er maar één keer in voorkomt. En in de Van Dale uit 1999 is het niet eens een virus, maar een lichtkrans: de buitenste atmosfeer van de zon, zichtbaar bij een zonsverduistering. Toen was het woord nog licht, nu is …
Verder lezenKrijgen we na de blokjesverjaardag nu de estafettewandeling?
Meer dan duizend woordenboekpagina’s laat ik inmiddels achter me. Zelden deed ik zo lang over een hoofdstuk uit de Dikke Van Dale. Niet dat het iets uitmaakt, want alles gaat de laatste tijd sowieso een beetje langzamer. De falanx van forenzen, funshoppers en parksporters is uit elkaar gereten door het virus. We kluisteren aan huis. …
Om alle borsten uit het zicht te weren, wordt vrouwen vriendelijk verzocht gebruik te maken van de babyverschoningsruimte. Het is de toegewezen locatie voor het voeden van baby’s. Borstvoeding geven in het openbaar is (nog steeds) niet de normaalste zaak van de wereld, maar zou dat wel moeten zijn. De babyverschoningsruimte is een treurige plek. …
Verder lezenBorstvoeding in het openbaar: waar vind je de borstvoedingskroeg?
Figurant. Het woord is afkomstig uit het Frans. Een figurant is iemand die een zwijgende of geheel onbetekenende rol vervult. Het is ook een nietszeggend persoon of een pijp in een orgel dat alleen voor het oog geplaatst is, maar geen toon voortbrengt. Een showpijp. Ik ben jaren geleden een keer figurant op een set …
Verder lezenOrgelfibbetjes en figureren in een televisieserie
Toen onze dochter voor de eerste keer lachte, keek ze schuin langs ons heen. Haar blik omhoog gericht, naar het zwart-witte letterbord boven het ouderlijk bed. ‘Fiebelefors’ staat daarop geschreven, en daaronder de verklaring uit het woordenboek: ‘1. op stel en sprong, synoniem: overhaast, 2. in een oogwenk’. Het woord stond ook aan de wieg …
Verder lezenEen baby laten lachen? Schrijf ‘fiebelefors’ op een letterbord (dit werkt echt)
‘Liefde voor hetgeen veraf is uit haat jegens het nabije.’ Blz. 952, Dikke Van Dale Als je naast haat zetelt, dan zoek je liefde in de verte. Hiervoor is de Nederlandse taal kennelijk niet toereikend, want het wordt in het woordenboek verklaard met ‘Fernliebe aus Nachbarhass’, en is afkomstig uit het Hoog-Duits. Het lijkt een …
Verder lezenFernliebe aus Nachbarhass in een overvolle trein
Zijn tuinbonen gezond? Over het algemeen wel. Maar pas op: want als je kampt met favisme, dan kun je er het loodje door leggen. Gelukkig komt favisme zelden voor. In tegenstelling tot ‘faustisch’, een paar woorden eerder in het woordenboek, waarmee we allemaal mee in een strijd verwikkeld zijn. ‘Faustisch’ betekent, volgens het woordenboek, in …
Verder lezenTuinbonen zijn niet altijd gezond en sumoworstelen met de zin van het leven
Het aanbod van baby- en kinderkleding is fabuleus, ontdekte ik de afgelopen maanden. Daar kwam ik achter sinds mijn vriendin een ongeboren vrucht in haar lichaam draagt, en ik iets met met de fecundatie te maken had. In tegenstelling tot de ellendige aanschaf van een nieuwe volwassenenbroek, is het de facielste zaak van de wereld …
Het is verbazingwekkend welke plaats de natuur inneemt in ons systeem van ‘vooruitgang’, en lachwekkend zijn de taalgrepen die worden toegepast om de natuur te verstommen in een houtgreep van voorspoedige en economische vooruitgang, haar als een gelijkwaardige partner presenteren, en vervolgens genadeloos uit te buiten, maar er is een simpele oplossing. In het woordenboek …
Verder lezenDe oplossing voor de stikstofcrisis is niet simpel, maar hij staat hier wel
De nieuwste versie van het woordenboek is opgeleukt met kleine afbeeldingen, maar ik moet het in mijn versie uit 1999 alleen doen met tekst. Lappen tekst. Lange lappen tekst. Bij het woord ‘fabriek’ werd me dat te gortig: tientallen, honderden, schuingedrukte fabrieksvoorbeelden. Van ‘aardappelzetmeelfabriek tot ‘zitmeubelfabriek’. Aangezien de Van Dale er kennelijk voor koos deze …
Het zit erop. Zeven maanden lang. Alleen maar woorden die beginnen met een e. Om precies te zijn: het kostte me 218 dagen om door de letter e van het woordenboek te komen. Dat is niet echt een topprestatie, want dat zijn gemiddeld 0,4 bladzijdes per dag. Kun je nagaan wat je sowieso al met …
Verder lezenOrdinaire opsomming van bloedmooie woorden en lieflijke lemma’s
Daar is het. Gezoem, gepiep, mechanisch geratel en een koude motor. Het dringt de straat binnen als een tank in vredesgebied. De grofvuilwagen. Ik snel naar het raam op de eerste verdieping en positioneer me in de hoek, gecamoufleerd door een doorzichtig gordijn om de tank te bespieden. Bang om gespot te worden, schuifel ik …
Verder lezenDe bank stond bij het grofvuil en luchtte mijn hart
De wereld smelt. Sledehonden lopen over water. Een miljoen plant- en diersoorten wordt met uitsterven bedreigd. Een plasticcrisis dreigt, omdat Nederland 300.000 ton gedumpt plasticafval teruggestuurd krijgt. Een klimaatcrisis stort mensen in ecodepressies. Volgens nieuwe cijfers van de VN is er sprake van een explosieve groei van de wereldbevolking. Elf miljard mensen vieren het nieuwsjaarsfeest …
Verder lezenEcotainment: zo vermaak je je tijdens het uitsterven in het antropoceen
Door het beroemde echorijmpje: hoe heet de burgemeester van Wezel? Ezel! wordt de Duitse stad Wesel al jaren ten onrechte overstroomt door echotoeristen, kampen inwoners met afkomstschaamte en werd de voetballende ezel Julius voor korte tijd beroemd, maar slijt hij nu zijn dagen onder een andere naam op een camping ergens in Duitsland. Echogedicht De …
Twee jaar ben ik nu met het woordenboek onderweg, op papier althans. In werkelijkheid was de eerste helft van 2019 een mager woordenboekjaar. In de eerste drie maanden las ik een schamele vijftig bladzijdes van lemma’s uit de letter E. In het afgelopen half jaar werkte ik een dag als schoonmaker, schrobde achttien toiletten van …
Je bent niet dé beste, maar ik wil wel vriendelijk blijven, dus hierbij een verklaring van deze opmerkelijke opening. ‘Beste’ is namelijk een ‘elatief’. Het is in de grammatica de absolute superlatief, de verheffende trap van vergelijking, en volgt de comparatief ‘beter’ op. Het woordenboek noemt ook andere elatieven: allergewichtigst, zoals de donderpreek van een …
Verder lezenWat is een elatief? Over de gevallen kampioen van de adjectieven
Ik ben eclectisch geworden, of beter gezegd: een moderne eclecticus. Eclectisch is een lege praalwagen Eclectisch is een misbruikt, uitgehold woord. Ze verschijnt in zinnen als een kitscherige vaas in het hoekje met amateurschilderijen van een tweedehandswinkel. Ik kwam een zin tegen in het NRC die ook nog ruimte bood aan het woord exuberant: ‘Op haar …
Nou, voornamelijk veel over de dood. En dat mijn brein flirt met een dualistisch wereldbeeld. Dualiteit is zo logisch dat je er automatisch aan moet twijfelen. Hemel – aarde. Leven – dood. Wakker – slapen. Drankwinkel – nuchter. Zwart – wit. Draconische wetten – mijn zwager die mijn neefje op een verjaardag stiekem een telefoon toespeelt …
Verder lezenWat ik leerde over het leven door de letter D uit de Dikke Van Dale te lezen
Leuk, eindelijk bij dood! Mijn favoriete uitdrukkingen met dit woord: de kleine dood [naar Frans petit mort], het orgasme Hij ziet eruit als de dood van Ieperen, buitengewoon bleek en mager Iets verder, op bladzijde 779 van het woordenboek, staat dat je een taboe doorbreekt ‘door te provoceren, erover te praten het ongedaan maken.’ Dat …
Verder lezenTaboe op de dood doorbreken (en je begrafenis tot in de puntjes regelen)
Dolce far niente. Zalig. Nietsdoen. Het is zelfs een heel woord. ‘Niets doen’ is iets heel anders, bijvoorbeeld toekijken hoe iemand op straat in elkaar wordt geslagen. Dat is niets doen. Nietsdoen is een stuk positiever. Nietsdoen is zalig luieren. Nietsdoen heeft maar een werkwoordsvorm: de onbepaalde wijs. Dat past het woord wel. Het zou vreemd …
Gekrakeel. Kwam het woord tegen bij de lachende derde: iemand die zich over het gekrakeel van een ander verheugt, omdat hij er voordeel van heeft. Als zelfstandig naamwoord is gekrakeel op z’n best, omdat er een behoorlijke drempel ligt tussen de eerste en tweede lettergreep. De onovergankelijke versie is krakelen. Ook lekker. Gekrakreel zou ik …
In 1664 stond in Nederland voor het laatst een dier voor de rechter. Een stier nam een boer op de hoorns en werd veroordeeld tot de doodstraf. De rechter bepaalde dat het beest levend begraven moest worden. ‘Zijn advocaat kon weinig voor hem doen.’ Zijn advocaat? Wauw, in de zeventiende eeuw gingen we beschaafd om met dieren. …
Verder lezenDit varken beroept zich op zijn knorrecht en de hitlerhond ging vrijuit (70)
“Het is toch niet leuk dat ik alle telefoons moet verstoppen, terwijl ik dan heel verdrietig ben?” Mijn verliefde heeft enkele bezwaren tegen het voorlopige draaiboek van mijn begrafenis. “Wie zegt dat jij dat moet doen?” Ze had de slaap nog niet uit haar ogen gewreven en ik stond onderaan de trap enthousiast over de …
Verder lezenOp mijn begrafenis raakt iedereen zijn telefoon kwijt (69)
Na ongeveer anderhalf jaar het woordenboek gebruiken als inspiratiebron voor het leven, ben ik mijzelf nu toch echt tegengekomen. Honderden bladzijdes met woorden en betekenissen. Een beproeving. Waar sta ik nu? Wie ben ik geworden? Ik zat al een hele tijd te hopen dat ik een keer kon zeggen dat ik echt mijzelf ben tegengekomen …
Verder lezenStaat de Dikke Van Dale in de Dikke Van Dale? (68)
“Ik ben benieuwd naar het nieuwe boek van Paulien Cornelisse,” zeg ik tegen mijn vriendin. “Die kun je wel voor Sinterklaas vragen,” antwoordt ze. Shit. Sinterklaas. In de hoek van de waskamer staat nog een cadeau dat ik vorig jaar kreeg: een bouwpakket waarmee je een cajón in elkaar zet. En het is nog geen …
Verder lezenWoord van het jaar: ‘blokkeerfriezen’ vs ‘bekotebikkerd’ (67)
‘Als je niet elke dag met een stok in je ziel roert, dan vries je dicht.’ Eerst denk ik: precies! Zo is het! De ziel is pas bewogen als je ontroerd bent. Al fietsend, aan het einde van de middag, vraag ik me ineens af of ik dat vandaag wel genoeg heb gedaan: roeren. In de …
Verder lezen‘Als je niet elke dag met een stok in je ziel roert, dan vries je dicht’ (66)
De Franse filosoof Jacques Derrida is de aartsvader van het deconstructivisme,, lees ik op bladzijde 697 van het woordenboek. Zinnen waarin het woord ‘aartsvader’ is opgenomen, geef ik bij voorbaat een streepje voor. Ook al is de kans groot dat deze deconstructivistische aartsvader zich helemaal geen streepje laat aannaaien in zijn eigen zin. Jacques ziet …
Waarom trekken (opzichtige) spelfouten eigenlijk zoveel aandacht? Mensen slaan aan als bloeddorstige honden als er ergens een letter verkeerd staat. Toch maak ik nog steeds liever een taalfout dan een medische. Dan Ik zocht naar een zin waarin ik ‘dan’ kon gebruiken, want daarover las ik vanochtend op bladzijde 686 in de Van Dale. Als …
Verder lezen5 briljante verhale uit de Van Dale en waarom Turken geen croissants eten (64)
Kunstenaar en dichter Tristan Tzara vluchtte ten tijde van de Eerste Wereldoorlog naar Zürich, prikte in een woordenboek het woord ‘dada’ en zo ontstond het dadaïsme, of dus ‘dada’, Frans voor: stokpaardje. Dat is een van de lezingen van de ontstaansgeschiedenis van de kunststroming. Er was in elke geval een groep kunstenaars – Hans Arp, …
Verder lezenNieuw kunstenaarscollectief neemt het op tegen de belachelijkheden van deze tijd (63)
Het zegt wel iets over de c dat ik op voorhand begon met het maken van een samenvatting. De c was een beetje een kutletter. Toch geprobeerd, en tuurlijk, er zitten wel een paar prachtige woorden tussen. De c heeft me nooit echt aangetrokken. Wie wel? Je hoort nooit iemand over de esthetiek van een …
Ken je die beroemde scène uit de film Gladiator waarbij een Boeing het luchtruim boven de arena doorkruist? Waarschijnlijk wel, want het is de grootste fout in een film ooit gemaakt en je ziet hem overal voorbij komen. Alleen: de fout is niet gemaakt. Hij is bedacht als lokkertje. Echte continuïteitsfouten tref je in de film …
Verder lezenEr zit helemaal geen vliegtuig in Gladiator en Trump was een beetje zenuwachtig (61)
Vorige week werd ik door de gemeente gebeld: de afspraak met de burgemeester werd helaas verplaatst naar een onbepaalde datum. Mijn neefje was vandaag naar de basisschool en droeg een t-shirt met daarop het woord ‘beersem‘, dus dat maakt alles goed. De stille schelmenbeweging kan niet snel genoeg beginnen. T-shirts Het is tijd om de …
Verder lezenEen week geen complimenten geven en mijn neefje is een schelm (60)
Misschien was het niet de slimste keuze om bij een bridgeblad voor gevorderden te solliciteren met een bridgecolumn die ik ‘bridge kampt met imagoprobleem, maar het is nog niet te laat’ als titel meegaf. Op mijn sollicitatie bij de Volkskrant heb ik helaas nog geen reactie, daar bood ik me aan als ‘min of meer …
Wie heeft ooit een chasse-cousin bijgewoond? Het is een slecht diner met minderwaardige wijn, bestemd om ongewenste gasten af te schrikken. Waarschijnlijk is dit horrordiner uit noodzaak geboren om een potentiële schoonzoon of bemoeizuchtige buurman weg te jagen. Liefde gaat namelijk door de maag en met een slechte maaltijd kun je alles kapotmaken. Het is eindelijk …
Verder lezenNiemand op je feestje? Organiseer een chasse-cousin! (58)
Ik word columnist! Vorige keer zat ik vooral te zemelen dat ik niet wist wat ik met hoofdstuk C van de Dikke Van Dale kon doen. Een bladzijde verder kon ik mijn geluk niet op: ‘column’ en ‘columnist’ stond er. De Van Dale over een column: ‘regelmatige (min of meer kritische en op een vaste …
Verder lezenColumnist worden voor de Volkskrant of de bridgeclub (57)
Op de fiets richting kantoor luister ik sinds een week naar obscure cold wave. Volgens de Van Dale een koele, afstandelijke muziekstijl in de periode 1975-1980 en nu dus ook een beetje in de periode 08.45 – 09.00. Tussen alle fietsers voel ik me allesbehalve afstandelijk, maar de muziek is best goed. Een combinatie van …
Cacaofantasie – op chocolade lijkend product dat is bereid met minder dan 35% cacao. Cacaofantasie. Mooi woord. Het betekent dat er eigenlijk geen sprake van cacao is, maar als je er een beetje bij droomt, dan smaakt het ergens wel naar chocolade. Waar komt dat woord vandaan? Ik vermoed dat het ooit is verzonnen door een slimme vriend. Ze …
Verder lezenIn een koetjesreep zit veel cacaofantasie (maar je mag het ook anders noemen)
aiiiiii…. Helaas ben ik nog niet bij deze letter aangekomen. Gemiddeld doe ik ongeveer een half jaar over het lezen van een letter, dus kom later maar terug! Je kan wel een blik werpen op de a,b,c of d. Of kijk mijn lievelingsfilmpje over dieren die dronken worden van rot fruit.
0 bladzijdes uit de Dikke Van Dale gelezen De kogel is door de kerk. Een kogel van een sluipschutter, al voelt het als een schot uit een kanon. Ik ben niet geselecteerd voor Cameretten. Nadat ik tijdens Aluintuin twee keer mijn theaterstukje mocht opvoeren, stuurde ik daarvan een opname in voor het Camerettenfestival, geïnspireerd door …
Verder lezenGeen cabaretier geworden, maar wel koffie met de burgemeester
Geocachen was niet wat ik ervan verwachtte. Dat heb ik vaak, ik span verwachtingen graag in de hoogste mast van een zinkend schip. De zilvervloot van geocacheverwachtingen ligt inmiddels diep op de bodem van een serieuze oceaan. Het is maandagochtend vroeg, en zojuist ben ik premium geocacher geworden. In de Dikke Van Dale las ik …
Hemeltjelief, wat is er toch aan de hand? Het lukt me niet meer om te schrijven. En ik zit klem in het woordenboek. Muurvast. Terwijl ik net aan de C begin. Een paar weken geleden repeteerde ik – zo goed als mogelijk – voor mijn eerste theaterstukje ooit en speelde ik het. (De eerste avond …
Verder lezenDe mooiste woorden van de B, vastgelopen in de C (53)
Angsten zijn vaak irreëel. Zoals mijn ananasangst en dan vooral de angst die gepaard gaat met het kopen van een ananas. En die voor de vliegtuiglandingen en naalden. Angsten worden – als je ze uitspreekt – overigens wel geaccepteerd. Zelfs vreemde angsten. Vanmiddag stond er een ananas naast mijn laptop. Cadeau van mijn collega’s. Ik …
Verder lezen(Ananasangst, vliegangst en angst voor naalden overwinnen) (52)
“Is het niet saai om het hele woordenboek te lezen?”, vragen mensen vaak. Valt mee, probeer de film 2001: A Space Odyssey eens uit te kijken. Dat is pas een uitdaging. Zojuist zat ik met de vriend van mijn zusje op de achterste rij in de zaal en het is vrij heftig om de slappe lach te onderdrukken …
“Boeglul!” “Ja?” Twee mannen in een sloep. “Hanteer die haak nou eens!” Ik weet niet zo goed wat ik me daarbij precies moet voorstellen. Een boeglul. De voorste man in een sloep die de haak moet hanteren, volgens de Dikke Van Dale. Dat zal de kapitein zijn. De achterste man leunt waarschijnlijk verveeld aan het …
Verder lezenDavit is bijna dertig en beantwoordde vroeger spammails als politieman (51)
De Dikke Van Dale ligt op een tafeltje, naast de warme chocomel. Dat vonden ze een vreemde bestelling in deze strandtent. Ik hoop de B uit te lezen voor mijn theatervoorstelling eind volgende maand. Ook al is het elk niet gegeven boekeweitebrij met hooivorken eten: het onmogelijke kan men niet doen. Maar je moet het …
Verder lezenHet is elk niet gegeven boekeweitebrij met hooivorken eten (50)
Bezatten. Zich dronken drinken: Merijntje was vast niet van plan zich met deze broeders te bezatten. Een van mijn favoriete zinnen uit de Van Dale. Nee, nee, Merijntje, dat gaat hij vást niet doen. Merijntje lag even later met zijn broeders onder tafel, lam door eigen gebrouwen bier. Merijntje is een zuipkegel. Ik dacht gisteren …
Verder lezenEen jaar lang het woordenboek lezen: een welkomstwoord (48)
Het is bijna half zes in de ochtend en buiten bezingen vogels de naderende dag. Ik voel de droogte in mijn mond en sluip naar beneden voor een glas water. Naast mij ligt een blauwkous rustig te slapen, haar ademhaling doet me denken aan iemand die geduldig een luchtbed oppompt. Omdat ik de slaap maar …
Verder lezenBlauw bestond vroeger niet en verdwijnt weer (want de wereld vergaat) (47)
Hey blakvissen! Sorry dat ik er even niet was. In het bijzonder de excuses aan mijn ouders, aangezien zij het bezoekersaantal structureel op peil houden. Communicatieadviseur De afgelopen maand werd ik opgeslokt door de tijd en mijn nieuwe baan als communicatieadviseur en was er geen zuchtje pauze om het woordenboek weer eens open te staan. …
Verder lezenWaarom stoppen we een overhemd in de broek? (46)
Vanochtend stond ik onder de douche en toen besefte ik tot mijn grote schrik dat ik werkloos ben, en me moest wassen met chocoladezeep. Omdat we proberen minder plastic verpakkingen in huis te halen, ben ik genoodzaakt de halve liter chocolatepassion douchegel op te maken. In een opwelling gekocht. Een jaar geleden. De fles was …
Verder lezenFrisse chocoladetoffee met hart voor het klimaat zoekt een baan
